رمضان در پایتخت گویش های كهن ایران-ابوزیدآباد

1392/12/09
29
0
اجتماعیتمام عناوین اجتماعی
کد خبر :3488
\"\"
به گزارش خبرنگار پرتال خبری آران و بیدگل \"ای بی نیوز\"،ماه مبارک رمضان در ابوزیدآباد آیین ها و مراسم مختلفی برقرار بوده و بحمدالله امروزه نیز برخی از آنها ادامه دارد. این آیین ها به قرار ذیل می باشد:
آیین شِوخونی (سحرخوانی)
  ساعتی مانده به سحر چاووش برمی خواست و با خواندن اشعار یا دعاهایی که متاسفانه متن آنها به دست ما نرسید، در سکوت سنگین روستا، اهل آبادی را از زن و مرد برای خوردن سحری و نماز و دعا بیدار می کرد. در این آیین طبلی از جنس پوست گوسفند یا آهو نواخته می شد. از جمله افرادی که سحرخوانی می کردند، شادروان موندلی هاشم و پس از ایشان شادروان استاد حسن رقمی بودند. به پیروی از ایشان و پس از آمدن برق، آقای حاج عباس فیضی این کار خداپسندانه را به همراه اذان های نماز با استفاده از بلندگو و پخش صدای رادیو بر عهده گرفت اما سحرخوانی با صدای طبیعی و زنده کجا و سحرخوانی رادیویی و پلاستیکی کجا؟!
آیین جُزخونی (جزءخوانی)
  از جمله معروف ترین و مهم ترین آیین های جُزخوانی قرآن کریم در مسجد موسوم به مسجد تاریکه در محل کنونی مسجد جامع آدینه (خواجه) ابوزیدآباد برگزار می شد. در این آیین بویژه در تابستان های داغ کویر، جزخوانان قرآنی خطی و به همراه رهلی بزرگ زیر بغل طی نیمروز به جانب مسجد به راه می افتادند و پس از انجام فریضه نیمروز (ظهر) و دیرگاه (عصر)، دایره وار درون این مسجد کم نور و بسیار خنک و پای دیوارها و پایه های ضخیم و خشتی آن به مقابله قرآن می نشستند.
  در این آیین، فردی که در تلاوت جزو روزانه، به سوره توحید می رسید از طرف قاریان مرد تشویق و تبریک قرار می گرفت تا به میمنت قرعه این سور و بنام او، جلسه بعد نقل و شیرینی بگیرد و در آخرین روز به همراه نذورات دیگر در سفره ای بزرگ به هم آمیخته می شد و استاد جلسه که کارگردانی آن را بر عهده داشت و غلط ها را گوشزد می کرد؛ به نشانه تیمن و تبرک به هر یک از جزخوانان مشتی از شیرینی ها و مشکل گشاها را می داد تا به خانه برند و هنگام افطار نوش جان کنند و برای نذرکنندگان حمد تنها بخوانند.
آیین هاها
  اصل این آیین را کهن سالان به دو ریحانه نبوی نسبت می دهند.  این  آیین پیشتر در هر محله و با حضور جوانان انجام می شد ولی امروزه بیشتر در محله های قدیمی تر شهر مانند محله توی ده و پشت ده و توسط کودکان برگزار می شود. برگزاری این آیین بدین شیوه است که بعد از افطار گروهی چند نفره به در خانه ها رفته، فردی از این گروه اشعاری را تک خوانی کرده و بقیه نیز ترجیعی را با ایشان همخوانی می کنند.
     بعد از پایان یافتن اشعار تک خوان این گروه از صاحبخانه درخواست دادن صله می کنند و ایشان نیز هدیه ای که امروزه بیشتر وجه نقد است پرداخت می کنند. این شیوه تا شب پانزدهم ماه مبارک ادامه می یابد. در شب پانزدهم با عنوان شب پایانی مراسم جذاب تر و با عنوان \"تخرایی\" انجام می شود. بدین شیوه که این بار گروه مجهز به طبل ها و یا حداقل هر وسیله دیگر برای ضربه نواختن هستند. رهبر گروه پسر ارشد خانواده مورد خطاب قرار داده، با اسم صدا می زنند و خطاب به او مثلا اگر اسم او داوود است اینگونه می گویند:
رهبر گروه می خواند :

      داوود دَا تَاخ چِشتَا یعنی : داوود بر تخت نشسته است.
دیگر اعضای گروه همنوا با صدای طبل ها می خوانند:
     تَاخرایی – هاشمایی. عموما به معنی اینکه : زنده باد داوود
اینجا پسر خانواده که کودک یا نوجوانی همسن آنهاست احساس غرور و شادی می کند و والدین را تشویق می کند که در این شب آخر هدیه مناسب تر یا پول بیشتری به گروه هاها بپردازند.
اعضای گروه پس از خواندن بندهای بالا و انتظار برای گرفتن هدایا می گویند:
علی علی دست علی ، هر چی بدی مال علی

مراسم نخل برداری
  از آنجایی كه 21 رمضان روز شهادت حضرت علی (علیه السلام) است، در این روز در محله توی ده مراسم نخل برداری و توغ برداری انجام می شود. در صبح روز 21 رمضان مردم سوگوار ابتدا در حسینیه توی ده جمع می شوند. این مراسم از حسینیه توی ده به طرف میدان اعتمادی آغاز می شود و به مراسم روز عاشورای حسینی شباهت زیادی دارد. توغ ها پیشایش نخل از حسینیه حركت كرده، در میدان اعتمادی جای می گیرند و نخلی كه از حسینیه توی ده به طرف میدان اعتمادی حركت كرده بود، در یكصد متری میدان گذاشته می شود؛ تا مردم عزادار به دو گروه تقسیم شده و هر دو گروه اشعار زیر را می خوانند:
       كشته شد شیر خدا،  آه و واویلا    
        یعنی علی مرتضی، آه و واویلا
بعد از اینكه عزاداران وارد میدان اعتمادی شدند، یكی از نوحه خوانان اشعار زیر را می خواند:
شیعیان ریزید خاك غم بر سر        
    كشته شد از كین شاه دین حیدر
آه و واویلا زیــن غــم عظما        
    كشته شد از كین شاه دین حیدر
از سما آمد ایــن ندا گویـــا        
        كشته شد از كین شاه دین حیدر
 و مراسم بدین گونه ادامه می یابد:
در آغاز مراسم نوحه خوان شعر زیر را می خواند : ( به گونه ای كه ثانی عشر، خیر البشر، قضا و قدر، صاحب الزمان، خلیفة الرحمان و معدن الجود والاحسان با لحن خاصی كشیده می شود) و مردم با حالت كشیده و هماهنگ «آمین » می گویند.
از برای تعجیل موفور السرور
حضرت صاحب امام ثانی عشر (آمین)
و نایب مناب حضرت خیر البشر(آمین)
و فرمان فرمای قضا و قدر(آمین)
یعنی حضرت صاحب الزمان (آمین)
و خلیفه الرحمان(آمین)
و معدن الجود و الاحسان (آمین)
فاتحه بخوانید ایها الاخیار
پس از خواندن فاتحه مداح شعر زیر را می خواند و مردم قسمت های خط كشیده شده را دست جمعی می خوانند:
بر خوان و غم چو عالمیان را صلا زدند    
    اول صلا به سلسله ی انبیا زدنــــد
نوبت به اولیا كه رسید آسمـــــان تپید    
    زان ضربتی كه بر سر شیر خدا زدنـد
وان در كه جبرییل امین بـــود خادمش    
    اهل ستم به پهلوی خیر النسا زدنــد
بس آتشی ز اخگر المــاس ریزه هـــا    
    افروختند و بر حسن مجتبی زدنـــد
وانگه سرادقی كه ملـــك بود محرمش    
    كندند از مدینه و در كربــلا زدنــد     
پس ضربتی کزو جــــگر مصطفا درید    
    بر حلق تشنه ی خلف مرتضـا زدنـد    
بعد همگی می گویند:
     ای زار ای زار ای فاطمه         
    یاران صد واویلا بر فرزندان فاطمه
بعد از اتمام اشعار توغ های مستقر شده در جهت چرخش حاجیان بدور کعبه و به حالت نیمه افراشته به گردش در می آیند- در 3 دور – و همزمان با گردش توغ ها دو گروه در وسط میدان اشعار زیر را می خوانند.
گروه اول:
           وای علی جانم علی جانم علی       
                                         ناد علیاً  علیاً یا علــی
           وارد مسجد چو شد آن شاه دین      
                                  رفت به گلدسته امام مبــین
           گفت اذان از سر صدق و یقین           
                                  از عقبش زاده ی ملجم رسید
           شاه نجف چون به نماز ایستاد      
                                 بهر خدا سر به اطاعــت نهاد
           از ستم آن سفله ز جور و عناد  
                                 لرزه به اركان دو عالـم رسید
گروه دوم :
گروه دوم همزمان با گروه اول با صدای بلند شعر زیر را می خوانند:
         باز بهار غم و ماتم رسید              لرزه به اركان دو عالم رسید
بعد از گردش توغ ها نخلی كه در یكصد متری میدان مستقر شده بود، وارد میدان می شود و در 3 دور گردانده می شود. همزمان با گردش نخل گروهی در وسط میدان شعر زیر را می خوانند:
ای یا امیر المؤمنین، یا حضرت شاه نجف           
                   ای شحنه ی دشت نجف، ای پادشاه لو كشف  
  عرش خدا را لنگری ، هم نایــب پیغمبری               
                    باب بشیر و شبری، هم یاور پیغـــــــمبر
نخل بعد از گردش بر روی تختگاه میدان گذاشته می شود و دوباره بند 1، و 2و 3 با تغییرات جزیی تكرار می شود. بدین گونه كه نوحه خوان بند 1 را در كنار نخل مستقر شده می خواند و در بند 2 با سه دور گردش كامل توغ ، توغ ها به حسینیه ی توی ده برگردانده می شود و در بند 3 با سه دور گردش نخل، نخل یه حسینیه ی توی ده برگردانده می شود.
آیین نفرین بر ابن ملجم
  این آیین امروزه نیز بصورت پراکنده در سطح شهر و بیشتر در محله های قدیمی تر شهر مانند محله توی ده دنبال می شود. برگزاری این آیین بدین صورت است که در روز 22 ماه رمضان آدمکی از لباس و پارچه ها که انباشته از کاه می باشد را درست کرده و آن را در معابر عمومی نصب می کنند. این آدمک که یادآور ابن ملجم مرادی است پیوسته مورد لعن و نفرین رهگذران قرار گرفته و تا روز 27 ماه مبارک رمضان بر بالای معابر قرار دارد. روز بیست و هفتم که مصادف با اجرای حکم قصاص ابن ملجم مرادی توسط امام حسن علیه السلام می باشد، آدمک ابن ملجم پایین آورده شده و سوار بر الاغ در محله ها گردانده می شود. همزمان با گرداندن آدمک، گروهی از افراد این شعار را تکرار می کنند:
لعنت بر ابن ملجم - بیش باد
پس از گرداندن ابن ملجم در محله ها، در غروب روز بیست و هفتم بمنظور اجرای نمادین حکم قصاص، آدمک در انظار عمومی آتش زده می شود.

تحقیق از: احمد ظفرمند و حسن امجدیان

;
نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید
کد امنیتی
ذره بین

هیچ نظری برای این خبر ثبت نشده است

با ثبت نظر خود اولین نفری باشید که برای این خبر نظر ثبت کرده است.