با توجه به مستندات تاریخی و بر اساس نظر متخصصان علوم اجتماعی،هیئت های مذهبی از قدیمی ترین وبا سابقه ترین نهادهای مذهبی و فرهنگی هستند که ضمن اینکه به صورت خود جوش و مردمی تشکیل می شدند،دراداره امور شهر و جامعه(هم مذهبی و هم فرهنگی و اجتماعی)نقش مهم وموثری داشته اند.
آغاز کار و خلق این هیئت ها به قیام تاریخی امام حسین(ع) در کربلا برمی گردد و در کتب تاریخی ذکر شده است که بلافاصله بعد ازشهادت جانسوز ومظلومانه سیدالشهداء(ع)،مجالس سوگواری و عزاداری تشکیل وروضه خوانی وذکر مصائب امام سوم شیعیان و اهل بیت گرامیشان برپا گردید.
مهم ترین واصلی ترین هدف تشکیل هیئت ها،برکزرای مراسم سوگواری و عزاداری سرور وسالار شهیدان کربلا است و در کنار آن ومتاثر از نهضت خونین کربلا،این هیات داری کارکردهای جانبی فرهنگی،اجتماعی و سیاسی نیز هستند.
شهرستان مذهبی وعاشورایی آران و بیدگل، از دیر باز مهد تربیت عاشقان حسینی بوده وبرگزاری مراسم سوگواری و عزاداری اباعبداله الحسین(ع) در بین مردمان این شهر سابقه ای طولانی دارد. وجود هیئت های متعدد مذهبی،برگزاری مراسم خاص و ویژه محرم وصفر،آداب و رسوم سنتی واصیل در برگزاری آیین های عزا و...از جمله ویژگی های مذهبی این شهرستان است که باعث شهرت این شهر در کل کشور اسلامی ایران شده است.
دراین مقاله سعی می کنیم به فراخور موقعیت اجتماعی شهرستان آران و بیدگل در حد توان ودرک خود،اصول وکارکردهایی را هیئات مذهبی می توانند ایفا کنند را معرفی نماییم.امید است هیئت های مذهبی در برنامه های خود،به این اصول وآرمان ها توجه نمایند.

1-شکل گیری و رواج مدیریت مردمی و خودجوش
با آغاز ماه محرم و حتی هفته ها قبل از آن،مسوولان ،بزرگان و علاقمندان اهل بیت (ع)،گردهم جمع می شوند و با مشورت و ارائه پیشنهادات،برای برگزار شدن مراسم ،برنامه ریزی می کنند.این گروه بدون هیچ گونه مدیریت سازمانی و نهادی ،کاملا به صورت خودجوش به این کار دست می زنند و به دنبال آن عده ی کثیری از مردم در رده سنی مختلف و با سلایق متفاوت را در حسینیه و هیئت به صورت متمرکز ویکجا جمع می کنند.سیاه پوش کردن اماکن عمومی،پذیرایی از عزاداران،مهیا کردن مکان و فضای مناسب برای عزاداران و...به صورت خودجوش و مردمی انجام می شود و هرکس در حد توان خود در این جریان به تلاش و کوشش می پردازد.


2-تربیت وآموزش عقیدتی، مذهبی وفرهنگی مخاطبین
برگزاری جلسات روضه ی همراه با سخنرانی و موعظه و با برنامه های فرهنگی از قبیل توزیع نشریات مذهبی و تخصصی،برگزاری مسابقات کتبی و معرفی کتب و...همه در رشد فکری و عقیدتی و فرهنگی مخاطبین اثر مستقیم و موثری دارد.کودکی که در اوج بازی های کودکانه خود، با مصائب حسین بن علی (ع) و یارانش آشنا می شود و در ابتدای کودکی خود پای منبر واعظ و مداح،با احکام و عقاید و اخلاقیات ،آموزه های دینی را فرا می گیرد و با استمرار هر ساله آن آموزش ها،معلومات عقیدتی ومذهبی او افزایش پیدا می کند به شرطی که این جلسات با هدف و برنامه مدون برگزار شود واز اهداف دنیایی و مادی در آن خبری نباشد.


3-ترویج وتبلیغ فضایل انسانی ناب
حضور در جمعی از مردم با سلایق واخلاق متفاوت از قشرهای مختلف ومردم و تحمل اختلاف ها و تفاوت سلیقه ها،باعث رواج سعه صبر انسان وروحیه تعامل وتحمل عمومی می شود ودر افزایش ارتباط او با تعداد بیشتری از همنوع خود کمک می کند.احترام به یکدیگر و رعایت ادب در نشست و بر خاست ها،تردد ها،پذیرایی ها و رفت وآمدها از بزرگترین نکته هایی است که در این جلسات اگر مراعات شود، نیمی از شخصیت انسان ها حاضر در این جلسات را می سازد.


4-معرفی الگو های شاخص برای زندگی دنیوی و اخروی
مدح و ثنای اهل بیت(ع)،بیان داستان های واقعی از زندگی شهدای کربلا و معرفی شخصیت مذهبی و اجتماعی و اخلاقی آنها،می تواند برای حاضران به ویژه جوانان و نوجوانان به الگوهای مناسب و شاخصی برای زندگی دنیوی واخروی،تبدیل و چه بسا که سرنوشت یک انسان را از بیراهه ها به سعادت ابدی سوق دهد.

5-امر به معروف و نهی از منکر غیر مستقیم
در بررسی های به عمل آمده در ایام و مناسبت های اسلامی، تعظیم شعائر دینی به خصوص در ماههای محرم، صفر، رمضان و فصول نیایش مشخص شده، انسانها کمتر دچار هوای نفس شده، حتی بزه کاران، مجرمین، مفسده جویان نیز بعضاً در این ایام از فعالیت های غیر اخلاقی انسانی و انحراف آمیز خود کاسته و به سوی معنویات و برنامه های الهی روی می آورند.
بیان مکرر خوبی ها و تاکید بر آن و معرفی بدی ها و دوری از آنها از یک سو و انجام اعمال خوب از قبیل دعا و مناجات و روضه خوانی و سینه زنی و نذر و...و دوری از اعمال منفی از جمله کارکردهای هیئت ها در رواج عملی اصل امر به معروف و نهی از منکر است.

6-ایجاد فضای مناسب فکری و فرهنگی و مذهبی واجتماعی
تجمع عده زیادی از مردم با فکرها وعقیده های مختلف و ارتباط بین این جمعیت،باعث به وجود آمدن مرکز فکری و فرهنگی با پتانسیل بالا می شود واستفاده از نظرات یکدیگر و احترام به نظر جمع واستفاده از تجربه دیگران،از جمله ویژگیهای خاص جلسات سوگوار ی و عزاداری است.

7-انفاق وکمک به همنوع
آیین نذر که بیشتر در ایام سوگواری اباعبداله و در پایان مراسم هیئت برگزار می گردد باعث می شود تا ثروتمندان و کسانی که توانایی مالی کافی دارند ضمن کمک به همنوع ،در ثواب مراسم نیز شریک باشند و چه بسا این نذر و نذورات است که خیلی ها را به طرف این مجالس حذب می کند.کمک مالی در ساخت حسینیه و کمک در تجهیز هیئت به وسایل مورد نیاز از جمله اقدامات مثبت وپسندیده است که در مجالس سوگواری به وفور اتفاق می افتد. هیأت های مذهبی در جمع آوری مساعدت های کم و زیاد مردم به عنوان نذر و توزیع آن در قالب هایی چون اطعام گسترده ی مردم، به ویژه در مناطق محروم نیز فعالیت چشمگیری داشته که این نیز، تعاملی است مناسب بین هیأت و جامعه.


8-ترویج کارگروهی واحترام به یکدیگر
انجام امور هیئت به صورت دسته جمعی و باهم و کمک به یکدیگر در هرچه باشکوهتر برگزار شدن مراسم و همچنین استفاده از توانایی ها و تخصص های یکدیگر در برپا کردن مجلس عزا از نکاتی است که شاید به چشم نیاید ولی مهم و موثر است.مهم است در افزایش روابط اجتماعی و موثر است در انجام دقیق تر و بهتر تمور جاری هیئت با هزینه ی کمتر و بهره وری بیشتر.