مولفه های سبک زندگی اسلامی در رفتار نبوی
هفدهم ربیع الاول زاد روز میلاد میمون وخجسته ی نبی مکرم اسلام وامین مکتب وحی،رسول خاتم حضرت محمدبن عبدالله (ص) و فرزند عالم وصادقش،حضرت امام جعفر صادق (ع) است.
ضمن عرض تبریک این ایام ،من باب تیمن وتبرک وبه جهت معرفی سبک زندگی صحیح اسلامی،خصوصیات وویژگیهای رفتاری و اخلاقی و شخصیتی رسول مکرم اسلام را به اختصار بیان می کنیم.امید است با آشنا شدن با این ویژگیها و به کاربردن این خصوصیات در زندگی خود،راه اسلام را بپیماییم وپیرو واقعی مکتب اسلام و مسلمانی راستین باشیم .
ویزگیها و خصوصیات اخلاقی و رفتاری پیامبر اعظم(ص)

1-زهد و پارسایى
نبى گرامى اسلام(ص) در زندگى خویش الگوى زهد در دنیا بوده و ازلذایذ دنیوى روگردان بود و زهد آن حضرت از دلایل صدق نبوت وى بود. دنیا به آن بزرگوار -به‏ویژه پس از فتح مكه - روآورده بود ولى شیوه حضرت در خوراك و پوشاك و اثاثیه منزل تغییر نكرد.

2-عبادت حضرت
یكى از بزرگ ترین مظاهر عبادت آن حضرت این بود كه در كلیه حالات، تسلیم الهى بوده و رو به سوى او داشت و كسى كه با تسلیم در برابر حقّ، رو به سوى خدا آرد، بهترین و برترین مظاهر دیانت را به منصه ظهور گذاشته است. خداى سبحان فرمود: «وَمَنْ أَحْسَنُ دِیناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَمُحْسِنٌ».(5)
پیامبر اسلام(ص) بیش ازدیگران به عبادت مى‏پرداخت. عشق و علاقه به عبادت در ژرفاى قلبش جاى گرفته بود. وى با خدا مرتبط بوده و خویشتن را در راه او فانى ساخته بود و عبادت و پرستش خدا جزئى از هستى او را تشكیل مى‏داد.


3ـ تقسیم وقت
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در خانه اوقات خود را به سه بخش تقسیم مى كرد:
بخشى براى «خدا». در این بخش به عبادت و نماز و تهجّد مى پرداخت. بخشى براى«خانواده» و گفتگو و انس گرفتن با آنان و تأمین نیازهاى روحى و عاطفى و ... بخشى هم براى «خود» و «مردم»، چون در اوقات حضور آن حضرت در خانه نیز، مراجعین با وى كار داشتند.


4 ـ هم غذایى با اهل خانه
اینكه كسى تنها غذا بخورد، یا حاضر نباشد افراد خانواده و خدمتكاران، با او بر سر یك سفره بنشینند و غذا بخورند، اخلاقى جاهلانه است و نشان از روحیه استكبارى مى دهد. اولیاى خدا، متواضعانه با اهل خانه و خادمان هم غذا مى شدند و بر سر یك سفره مى نشستند.
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) همه رقم غذا مى خورد و نسبت به نوع غذا و كیفیت طبخ، ایراد نمى گرفت و از آنچه خدا حلال كرده است، همراه با خانواده و خدمتكاران غذا مى خورد، آن هم نشسته بر زمین، چه در خانه خود و چه در میهمانى، از هر چه آنان مى خوردند و در هر چه و بر هر چه آنان طعام مى خوردند. اگر مهمان مى آمد همراه با مهمان طعام مى خورد. محبوبترین غذا و سفره در نزد او، آن بود كه افراد بیشترى سر سفره نشسته باشند.


5 ـ رختخواب ساده
ساده زیستى، در همه مظاهر زندگى آن حضرت آشكار بود. رختخواب او پوستى بود كه داخل آن لیفه و پوشال خرما پر شده بود. بالش او نیز چنین بود. زیراندازش یك عبا بود، كه گاهى هم آن را دولا مى كرد و بر آن مى نشست و یا مى خوابید.
اغلب بر حصیرى مى خوابید و جز آن، زیر آن حضرت چیزى نبود و چون به رختخواب مى رفت، به پهلوى راست مى خوابید و دست راست خود را زیر صورت راست خود قرار مى داد.

6 ـ خواب و بیدارى
به فرموده امام باقر(علیه السلام) رسول خدا(صلى الله علیه وآله) هرگاه از خواب برمى خاست به سجده در پیشگاه خدا مى پرداخت. هنگام خواب، مسواك را بالاى سر خود مى گذاشت. همین كه بیدار مى شد، شروع مى كرد به مسواك زدن ... هر شب، سه بار مسواك مى زد: یك بار قبل از خواب، یك بار وقتى از خواب براى نماز شب بیدار مى شد، و یك بار هم وقتى كه مى خواست براى نماز صبح، از خانه به مسجد برود.
چون بیدار مى شد مى فرمود: «حمد خدایى را كه پس از مرگم مرا زنده كرد. پروردگارم آمرزنده و شكور است».
7ـ خنده رویى
لبخند، محبت مى آورد و كدورت را مى زداید. از این شیوه محبّت آور، رسول خدا فراوان استفاده مى كرد. اغلب خندان و متبسّم بود، مگر آنگاه كه قرآن فرود مى آمد، یا در حال وعظ و پند دادن بود.

8ـ ادب در برخورد
حالت و گفتار هر كس در اوّلین لحظه برخوردش با مخاطبان آینه اى است كه درون را نشان مى دهد. سلام گفتن و دست دادن و مصافحه كردن، نشان ادب، تواضع و حسن خلق است.

9ـ تفقّد و احوالپرسى
آگاهى «پیشوا» از حال و وضع «پیروان» و خبرگیرى از مشكلاتشان و سر زدن به خانه هایشان نیز از اسباب نفوذ در دلهاست. رسول خدا(صلى الله علیه وآله)از یاران خود غافل نمى ماند و رابطه ها را همچنان زنده و قوى نگاه مى داشت.

10ـ مردمى زیستن
آنچه آن حضرت را به مردم نزدیك مى ساخت و با او احساس «خودى» مى كردند، رفتار مردمى و اخلاق متواضعانه و دور از تكلّف او بود. با آنكه از نظر فكر، علم، عصمت، پاكى و فضایل روحى و معنوى، در سطحى بالاتر از مردم بود و افراد عادى باافق معنويّت و كمال وجودى او فاصله هاى بسیار داشتند، اما نحوه معاشرت و برخورد رسول خدا(صلى الله علیه وآله)مردمى بود، هم در حرف زدن در سطح مردم سخن مى فرمود، هم در معاشرت، با توده خلق الله، خود را هم افق مى ساخت.

11ـ مراعات حال دیگران
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مظهر رأفت الهى و نسبت به مؤمنان «رؤوف و رحیم» بود، این رأفت و رحمت، در موارد بسیارى از رفتار و سیره اش متجلّى بود، حتّى در نماز و خطبه و سخنرانى.


12ـ روحيّه بزرگوارى
این كه انسان، از خطاى دیگران در گذرد، عذرخواهى افراد را بپذیرد، كسى را بر لغزش هایش سرزنش و ملامت نكند، خواسته كسى را ردّ نكند، به سخن چینى و ذكر معایب دیگران گوش ندهد، دست و دل باز و اهل جود و كرم باشد.


13ـ صبورى و تحمّل
در مدیریت اجتماعى و اخلاق معاشرت، صبر بر جفاها و تندى ها و صبورى در برابر ناملایمات و حرف هاى خشن دیگران، از عوامل عمده موفّقيّت است. حضرت رسول(صلى الله علیه وآله)این خصلت ها را در اوج خود دارا بود.



14ـ بى تكلّف
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در مجالس، جاى خاصّى را براى خویش تعیین نمى كرد. هر جا كه جا بود مى نشست و یاران را نیز به همین مسأله فرمان مى داد. روى زمین مى نشست و روى زمین غذا مى خورد.


15 ـ جلوس مؤدّبانه
نحوه نشستن در حضور دیگران، فرهنگ و تربیت انسان را نشان مى دهد. پیامبر اعظم(صلى الله علیه وآله) بیش از همه ادب اجتماعى را مراعات مى كرد. هرگز دیده نشد كه پاى خود را در حضور دیگران، دراز كند.


16ـ حفظ حریم ها
به روایت امیر المؤمنین(علیه السلام): مجلس پیامبر، مجلس بردبارى، شرم و حیا، صدق و امانت بود، سر و صدا و فریاد در آن مجلس شنیده نمى شد، حرمت افراد مورد هتك قرار نمى گرفت، و در پى لغزش دیگران و عیب جویى از آنان نبودند، همه اهل پیوند و صفا و ارتباط بر محور تقوا بودند، بزرگان و سال خوردگان مورد تكریم و احترام قرارمى گرفتند.


17ـ رسیدگى به مشكلات
محضر رسول خدا(صلى الله علیه وآله) جلسه طرح نیازها از سوى مردم و پاسخگویى و اجابت از سوى آن حضرت بود. از این رو از با بركت ترین مجالس محسوب مى شد. وقتى كسى در خدمت پیامبر بود و نیاز و كار را مطرح مى كرد، آن حضرت آن قدر تحمّل مى كرد و گوش مى داد تا سخن او به پایان برسد. اگر در توانش بود، حاجت او را برمى آورد، وگرنه با گفتارى دلنشین او را خرسند مى ساخت. آن قدر تحمّل نشان مى داد كه طرف برخیزد و برود، نه اینكه پیامبر، كلام او را نیمه كاره رها كند و در پى كار خویش رود.


18 ـ احترام به دیگران
پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) سعى مى كرد در حضور او حرمت اشخاص حفظ شود و احساس كرامت و عزّت كنند. یكى از نمادهاى این حرمت گذارى، مراعات حال تازهواردین و جادادن به آنان است

19-فروتنى آن بزرگوار
پیامبر(ص) در زندگى خویش منتهاى تواضع و فروتنى را از خود نشان داد. در باب رفتار رسول خدا(ص) آمده است كه آن حضرت در آخر مجلس مى‏نشست و در مورد هر یك از افرادى كه با او نشسته بودند به گونه‏اى یكسان برخورد مى‏كرد كه شخص تصور نكند دیگرى كه در مجلس نشسته از او بیشتر مورد احترام پیامبر است.

20ـ مردم دارى
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به تشییع جنازه مى رفت و در دورترین نقطه شهر «مدینه» به عیادت مریض مى پرداخت

21ـ كمك در خانه
از فضایل یك انسان خودساخته، آن است كه در كارهاى خانه، به همسر خود كمك كند چه در نظافت خانه و وسایل، چه در امور طبخ و خوراك و چه هر كاردیگرى.
پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) در خانه، كفش و لباس خود را وصله مى كرد، در را مى گشود، شیر گوسفند و شتر را مى دوشید، همراه خادم خانه گندم آرد مى كرد و اگر خدمتكار خسته مى شد، به او كمك مى كرد و وسایل وضوى خویش را خود برمى داشت و مى گذاشت.

22-بلاغت و حكمت
رسول اكرم(ص) فصیح‏ترین فرد عرب بود و با عباراتى شیوا و واضح و به شیوه‏اى جامع وسرشار از حكمت و به دور از ابهام سخن مى‏گفت. سخنان آن حضرت به گونه‏اى ساده وروشن و بى‏زیادت و كاستى بود كه هركس با او مى‏نشست، سخن او را حفظ مى‏كرد.
پیامبرخدا(ص) جز به حق دعوت نمى‏كرد و حكیمانه سخن مى‏گفت. سخنان حكمت‏آمیزى كه با شیوه‏اى بلیغ در دل‏ها راه مى‏یافت و با سخنان غیر بلیغ تفاوت داشت و از همین رهگذر است كه سخنان رسول اكرم(ص)در قوم او تأثیرى ژرف داشت كه این گونه تأثیر در سخنان دیگران نبود.

23-رأفت و مهربانى
رأفت و مهربانى پیامبر خدا(ص) در دفع ضرر و زیان از مسلمانان و جلب منافع آنها تجسم یافته بود
مهربانى و عطوفت پیامبر(ص) تا آنجا گسترش داشت كه به حیوانات بى‏زبان هم رسیده بود. وى به حیوانات مهربانى مى‏كرد و سفارش مى‏فرمود كه با آنها مهربانى كنند.