آران و بیدگل نیوز - منیره ملکیان: هفته‌ی جهانی شیر مادر هر ساله از ? تا ? آگوست برابر با ?? تا ?? مردادماه، در بیش از ??? کشور دنیا برگزار می‌شود. هدف از این نام‌گذاری، تشویق مادران به تغذیه‌ی نوزاد با شیر مادر و ارتقای سطح سلامت کودکان در سراسر دنیاست.
نام‌گذاری هفته‌ی جهانی تغذیه با شیر مادر، از آگوست سال ????م توسط سازمان‌های مربوطه، از جمله سازمان جهانی بهداشت، یونیسف و سایر سیاست‌گذاران سلامت انجام شد.

تغذیه با شیر مادر، بهترین و سالم‌ترین روش برای تامین مواد مغذی مورد نیاز کودک است. سازمان جهانی بهداشت، تغذیه‌ی انحصاری با شیر مادر را از ساعت اول پس از تولد تا پایان ? ماهگی توصیه می‌کند. بعد از این دوره، غذای کمکی به تغذیه‌ی کودک اضافه می‌شود اما تغذیه با شیر مادر باید تا پایان ? سالگی همچنان ادامه یابد.
شیر مادر به لحاظ داشتن مواد پروتئینی و ویتامینی بسیار، بیش از سایر غذاها برای نوزادان توصیه شده است. بسیاری از روایات وارده در دین اسلام و متون فقهی، مدت آن را حدود دو سال مشخص کرده اند.
پزشکان نیز می‌گویند: کودکانی که در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه می‌کنند، از میزان هوش و توان جسمی بالاتری نسبت به سایر نوزادان بر خوردارند.
امسال، شعار ملی \" ????روز طلایی، مهر مادر، شیر مادر\" برای این هفته انتخاب و اعلام شده است .

در واقع نقطه‌ی شروع طلایی برای سالم زیستن???? روز اول زندگی، یعنی از شروع بارداری تا پایان ? سالگی است؛ دوره‌ای که کودکان بیشترین تأثیرپذیری را از محرک‌های محیط اطراف خود دارند که آن‌ها را در بزرگسالی در معرض بیماری‌های مختلف قرار می‌دهد.

با توجه به اهمیت تغذیه با شیر مادر، گفت و گویی را در این زمینه، با سرکار خانم دکتر اعظم باقری، معاون بهداشتی شبکه‌ی بهداشت و درمان آران و بیدگل ترتیب داده ایم .  

 
- سرکار خانم دکتر باقری به عنوان اولین سوال، از فواید تغذیه با شیر مادر برای ما توضیح دهید.
سال‌هاست كه نقش اساسی تغذیه با شیر مادر در رشد و سلامت كودكان و مادران شناخته شده است. شیر مادر از لحظه‌ی تولد تا پایان ماه ششم زندگی، نیازهای غذایی شیرخوار را که برای رشد طبیعی او لازم است، تامین می‌کند. چربی و پروتئین شیر مادر، بهتر از دیگر انواع شیرها،  هضم و جذب می‌شود، به همین دلیل دل دردهای قولنجی، استفراغ و حساسیت نسبت به پروتئین در شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند کمتر دیده می‌شود.
ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیرخوار در سنین مختلف تغییر پیدا می کند، چربی شیر مادر در اوایل دوران شیردهی و در شروع هر وعده ی شیر کمتر است و سپس میزان آن به تدریج اضافه می شود.
به علت وجود آب کافی در شیر مادر، به ویژه ابتدای شیر، تشنگی شیرخوار برطرف می شود و نیازی به دادن آب یا آب قند در ? ماه اول و قبل از شروع غذای کمکی حتی در مناطق بسیار گرم و خشک نیست. در این مناطق، به جای دادن آب می توان وعده های شیردهی را افزایش داد. شیر مادر، پاکیزه، دارای درجه حرارت مناسب و عاری از آلودگی میکروبی است. شیر مادر، ارزان و همیشه قابل دسترس است. رابطه ی عاطفی بین مادر و شـیرخــوار در طی زمان شیردهی، تاثیر به سزایی در افزایش قابلیت های ذهنی شیرخوار دارد.
در بلایای طبیعی نظیر زلزله، بهترین منبع غذایی کودک، شیر مادراست. بهره ی هوشی شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می شوند بالاتر از شیرخوارانی است که با شیر مصنوعی (شیر خشک) تغذیه می شوند.
كاهش عفونت ها ی گوارشی به ویژه اسهال واستفراغ ، عفونت های تنفسی، كاهش عفونت های ویروسی و باكتریال و قارچی به علت عوامل اختصاصی وغیر اختصاصی شیر مادر، رشد وتكامل مغزی ، افزایش هوش ، سلامت جسمی و روحی مادر وكاهش كانسر رحم، برخی از مهم ترین مزایای شیر مادر است.

- آیا شیر مادر برای رشد کودک کافی است و چگونه می توان فهمید شیر مادر کافی است یا خیر؟
شیر مادر از لحاظ تغذیه ای برای شیر خوار کامل است و تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک را به مقدار مناسب برایش فراهم می کند.
اندازه گیری رشد، یکی از بهترین نشانه های پی بردن به کفایت شیر مادر است. از راه وزن کردن منظم کودک و رسم منحنی رشد او به وضعیت رشد کودک پی می بریم . اگر منحنی رشد شیر خوار بالا رونده باشد و اضافه وزن کودک کافی باشد؛ نشانگر کافی بودن شیر مادر است. همیشه گریه ی زیاد شیر خوار دلیل عدم کفایت شیر مادر نیست زیرا ممکن است علت آن، خیس بودن کهنه، سرد یا گرم بودن ، بیماری کودک ، قولنج و غیره باشد .
زود به زود شیر خوردن شیر هم، همواره، دلیل عدم کفایت شیر نیست؛ چرا که شیر مادر، آسان هضم می شود و راحت جذب می گردد. لذا شیر خوار، زود به زود احساس گرسنگی می کند.
   مقدار شیر روزهای اول تولد هرچند کم است اما همین مقدار کم برای نوزاد کافی و ضروری است.

- سرکار خانم دکتر، تغذیه ی انحصاری با شیر مادر یعنی چه ؟
شیر خوار در ? ماهه ی اول زندگی، به هیچ چیز جز شیر مادر نیازی ندارد. یعنی شیر مادر، نیاز شیر خوار به آب، قند و مواد مغذی برای رشد را تامین می کند. لذا فقط شیر مادر در این ? ماه برای شیر خوار کافی می باشد که این را تغذیه ی انحصاری با شیر مادر می گویند. دادن دارو در صورت لزوم (با تجویز پزشك) و قطره های مولتی ویتامین یا مواد معدنی و تغذیه با شیر دوشیده شده اشكالی ندارد.

- آغوز چیست و چرا  تغذیه ی نوزاد با آغوز تاکید می شود؟
شیری که در دو سه روز اول پس از زایمان تولید می شود، آغوز یا ماک یا کلستروم نامیده می شود که غلیظ و زرد رنگ و یا به رنگ روشن و سرشار از مواد ایمنی بخش است و نوزاد را در برابر عفونت ها محافظت می کند. به حدی که آن را اولین واکسن نوزاد می نامند.
دکتر باقری در مورد تعداد دفعات تغذیه با شیر مادر و مدت هر وعده، برایمان توضیح دهید.
دفعات تغذیه با شیر مادر باید به طور مکرر و برحسب تقاضای شیر خوار انجام شود.
مدت تغذیه ی شیر خوار در هر وعده نباید محدود شود زیرا شیرخوار شیر کافی دریافت نخواهد کرد و تولید شیر مادر نیز کاهش خواهد یافت.
مهمترین عامل در افزایش شیر مادر، مکیدن مکرر برحسب میل و تقاضای شیرخوار در شبانه روز است و از بروز مشکلاتی مثل احتقان جلوگیری می کند.
در صورت جدایی مادر و شیرخوار به هر علتی و عدم  امکان تغذیه مستقیم ، شیر باید دوشیده و به کمک فنجان و یا قاشق به شیر خوار داده شود تا هم شیرخوار از شیر مادر محروم نشود و هم تولید شیر مختل نگردد.

- راه های افزایش شیر مادر و تداوم شیر دهی را برای ما توضیح دهید.
 مکیدن مکرر شیرخوار، به تداوم شیردهی کمک شایانی می کند. همچنین هم اتاقی مادر و نوزاد بلافاصله بعد از تولد، اعتماد به نفس مادر و اطمینان خاطر مادر که می تواند شیر دهی موفقی داشته باشد، داشتن تغذیه ی مناسب و عدم رژیم لاغری دراین دوران، باعث افزایش تداوم شیر دهی می شود.

- در مورد خطرات استفاده از شیر مصنوعی توضیح دهید.
افزایش ابتلا به بیماری های تنفسی و گوارشی(اسهال و استفراغ و دل درد های قولنجی)، عفونت گوش، عفونت ادراری، مننژیت، اگزما، آسم و غیره از خطرات استفاده از شیر مصنوعی است.
همچنین شیر خوار از فواید عاطفی تغذیه با شیر مادر و امنیت روانی ناشی از آن در دوران بلوغ محروم می شود و این امر به تکامل روانی واجتماعی کودک در آینده اثر می کند. شیر مصنوعی زود فاسد می شود و ضریب هوشی شیرخوار کاهش می یابد.

همچنین چاقی ناشی از مصرف شیر مصنوعی، زمینه ساز بیماری های قلبی و عروقی ، مفصلی و دیابت در بزرگسالی است. افزایش خطر ابتلا به کم خونی ، سرطان پستان و تخمدان در مادر، از دیگر خطرات است. همچنین از لحاظ اقتصادی، این شیر مقرون به صرفه نیست.

- آیا استفاده از گول زنک و بطری برای کودکان خطرناک است؟
تداخل در گرفتن پستان مادر و سردر گمی شیرخوار در مکیدن و امتناع از گرفتن پستان و در نتیجه کاهش تولید شیر و در نهایت قطع شیر مادر از مهم ترین خطرات استفاده از گول زنک و بطری است.
همچنین افزایش خطر عفونت گوش میانی، تب و کولیک(دل درد)، اسهال و استفراغ، افزایش برفک دهان و پوسیدگی دندان، تداخل در رشد طبیعی فک و دهان و رشد دندانی نامناسب و جفت نشدن دندان ها، وزن گیری ناکافی، احتمال جداشدن لاستیک گول زنک و خفگی و پیدایش آلرژی به لاستیک آن، افزایش احتمال حاملگی زودرس به دلیل کم شدن میل شیر خوار به مکیدن پستان، از دیگر خطرات است.

- آیا استرس بر شیر مادر تاثیری دارد؟
استرس به تنهایی باعث کاهش تولید شیر نمی‌شود ولی ممکن است محیط نامناسبی را برای شیردهی ایجاد کند. مسائل روحی مادر وآمادگی کامل مادر برای شیردادن به نوزاد بسیار مهم است. اولین تماس پوستی مادر و نوزاد اهمیت زیادی دارد. نداشتن اضطراب و استرس برای مادری‌که شیر می‌دهد خیلی مهم است. مادر باید آرامش روحی داشته باشد تا بتواند به شیردهی نوزاد خود ادامه دهد. اکثریت مادران، توانایی شیردادن به نوزاد را دارند. در این میان، مسائل روحی و به خصوص حمایت پدر خانواده اهمیت زیادی دارد. اگر فردی بعد از زایمان به افسردگی مبتلا شود باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کند. بر اساس شدت بیماری، درمان‌های خاصی صورت می‌گیرد.

- آیا ممکن است از طریق شیر مادر عفونت هایی نیز به نوزاد منتقل ‌شود؟
در عفونت های شایع از قبیل بیماری هایی نظیر سرماخوردگی و غیره چون شیرخوار در معرض ابتلا قرار داشته و در زمان تظاهر علائم بیماری در مادر، پادتن ها و سایر عناصر ضدالتهابی و ایمنی بخش را از طریق شیرمادر دریافت می كند؛ تغذیه با شیرمادر باید ادامه یابد زیرا اگر بیماری هم اتفاق بیافتد انتقال این مواد به كودك موجب تخفیف بیماری او می شود.
در مورد ابتلای مادر به بیماری های ویروسی، میكروبی، انگلی می توان به طور خلاصه گفت كه تنها در صورت مبتلا بودن مادر به بیماری ایدز، می توان شیردهی را قطع نمود ولی در مورد هپاتیت ب و حتی بیماری سل بعد از شروع درمان در مادر منع شیردهی وجود ندارد و در بیماری سرخك و آبله مرغان و تبخال روی نوك یا هاله پستان مادر باید شیر مادر دوشیده شده و شخص دیگری آن را به نوزاد بدهد.

- برای کودکانی که از شیر مادر تغذیه نمی کنند چه توصیه هایی دارید؟  
در شرایط خاص، ممکن است لازم باشد شرایطی را در نظر بگیریم. مثلا اطفال یتیم یا کودکانی که جدا از والدینشان نگهداری می شوند، یک مادر بسیار بیمار که نمی تواند برای مدتی به کودکش شیر دهد. در این مورد ممکن است لازم باشد به گونه ای دیگر کودک را حمایت نمود. البته امکان دارد تولید شیر در دوره ی بهبود مادر، به سختی انجام شود. شیر ندادن مادر ممکن است ارتباط زیادی با عقاید فرهنگی یا هنجارها و فشارهای اجتماعی داشته باشد. در چنین شرایطی، گزینه های دیگر مناسب به نظر  می رسند. استفاده از شخصی (دایه) که شناخته شده و سالم باشد، استفاده از جانشین های شیر و خوراندن آن ها به کودک با فنجان از این موارد است.

به عنوان آخرین سوال، در مورد وضعیت تغذیه با شیرمادر در جهان ، كشور و شهرستان آران و بیدگل  و برنامه های در دست اقدام در شهرستان توضیح دهید.
براساس آخرین اطلاعات، ?? درصد كل كودكان صفر تا ? ماهه ی جهان، از تغذیه ی انحصاری با شیر مادر بهره مند هستند.
علی رغم فواید فراوان تغذیه با شیر مادر در مقابل تغذیه ی مصنوعی، حتی در كشورهای صنعتی، در منطقه ی اروپا، میزان تغذیه با شیر مادر به طور واضحی پایین است. در كشور ایران نیز ، تغذیه ی انحصاری با شیرمادر در سال ??حدود ?? در صد بوده و در شهرستان آران و بیدگل بر اساس آخرین اطلاعات، 7/55 درصد بوده است ولی میزان شیردهی با شیرمادر تا یك سالگی ?? درصد می باشد.
در شهرستان آران و بیدگل، اقداماتی در زمینه ی ترویج تغذیه با شیرمادر انجام شده است که از مهم ترین آن می توان موارد ذیل را برشمرد:
?_اجرای برنامه ی ترویج تغذیه با شیر مادر در بیمارستان های شهرستان با عنوان بیمارستان دوستدار كودك و نظارت بر نحوه ی صحیح برنامه ها
?_ آموزش مادران باردار و شیرده به صورت مستمر
?_انجام غربالگری زودرس تغذیه با شیرمادر، در روزهای ?تا? و ?? تا ?? تولد نوزاد
?_برگزاری كمیسیون های شیردهی جهت بررسی مادرانی كه در شیردهی مشكل دارند.
?_اجرای قوانین شیردهی برای مادران كارمند (مرخصی زایمان ? ماهه ی مادران و 2 هفته ای پدران، مرخصی روزانه یك ساعته برای مادران شیرده از ? ماهگی تا پایان ?? ماهگی)
?_گرامی داشت هفته ی جهانی تغذیه با شیرمادر
?_توزیع رسانه های آموزشی در بیمارستان ها و مراكز جامع سلامت
همچنین شبكه ی بهداشت و درمان شهرستان، دراین هفته، اقداماتی را برنامه ریزی نموده است که به شرح ذیل می باشد:
?_برگزاری همایش تغذیه با شیرمادر
?_ برگزاری كلاس های آموزشی ترویج تغذیه با شیرمادر و رابطه ی آن با سرطان ها و همچنین فرزندآوری سالم، در مراكز جامع سلامت شهرستان برای مادران باردار و شیرده و رابطین بهداشتی
?_توزیع رسانه های آموزشی در مراكز و خانه های بهداشت
?_تجلیل از مادران موفق در امر شیردهی و همچنین مادرانی كه دوقلوهای خود را با شیرمادر تغذیه نموده اند.
?_تقدیر از پرسنل موفق در مشاوره ی شیردهی
?_برگزاری مسابقه ی مقاله نویسی در زمینه ی اهمیت تغذیه با شیر مادر برای رابطین بهداشتی و اهدای جوایز به مقالات برگزیده
?_ارسال نامه به بیمارستان های شهرستان جهت گرامی داشت هفته ی تغذیه با شیر مادر